basta ya

Πριν λίγες μέρες ήμουν στην ηλιόλουστη Μαδρίτη και βγαίνοντας από το μετρό έπεσα πάνω σε μία διαδήλωση διαμαρτυρίας των Ισπανών κατά της οικονομικής κρίσης, με κυριότερο σύνθημα το basta ya που προφανώς έχει να κάνει με το βαστάω, κρατάω και πάνω-κάτω θα πει “αρκετά πια”. Τίποτα πρωτότυπο στο σύνθημα, αλλά εμένα με έκανε να σκεφτώ τα ελληνικά και συνακόλουθα την διττή έννοια της λέξης “βαστάω” και ιδιαίτερα της προστακτικής της “βάστα”. Γιατι αν σήμερα, μέσα στα συμφραζόμενα κοινωνικοοικονομικά δρώμενα και τηρουμένων των ελληνικών ιδιαιτεροτήτων, πω βάστα στον λαό θα σημαίνει κάνε υπομονή, κράτα γερά με κάποια έννοια, δηλαδή, συνέχισε να αντέχεις ενώ αν το πω στους κυβερνώντες θα σημαίνει όπα, σταμάτα, δεν είναι έτσι; Και ενώ περπατούσα με δυσκολία ανάμεσα στους συγκεντρωμένους Μαδριλένιους σκεφτόμουν πόσα άλλα, ανάλογα με το από ποιόν και το σε ποιόν απευθύνονται, ανάλογα με το ποιοι εμπλέκονται, αλλάζουν νόημα και συνέπειες, παρότι κατ'ουσίαν είναι τα ίδια.

Πάρε για παράδειγμα μια ειδεχθή δολοφονία ή έναν άγριο ξυλοδαρμό ή μια απόπειρα βιασμού. Ανάλογα με το ποιος είναι ο θύτης και ποιο είναι το θύμα, η ίδια πράξη παίρνει διαφορετικό νόημα, χτυπάει άλλους νευρώνες σε κάθε εγκέφαλο και δυστυχώς, κυρίως, στους ανεγκέφαλους.

Έτσι αν ο δολοφόνος είναι αλλοδαπός και το θύμα Έλληνας, δεν είναι πράξη ενός κοινού εγκληματία, είναι πράξη του συνόλου των αλλοδαπών εναντίον ολάκερου του ελληνικού έθνους και άρα αφορμή για αντίποινα από υπερΈλληνες προς αλλοδαπούς, προς γνώση και συμμόρφωση. Αν ο δολοφόνος είναι Έλληνας, όμως, η πράξη είναι λίγες ακόμα αράδες στο αστυνομικό δελτίο και ίσως (ανάλογα με την υπόλοιπη επικαιρότητα) βορά “ευαίσθητων” δημοσιογράφων.

Αν ο αυτουργός του ξυλοδαρμού είναι φορέας κρατικής εξουσίας και το θύμα πολίτης, δεν είναι πράξη ενός εγκληματία, με επιβαρυντική περίσταση την κατάχρηση εξουσίας, είναι πράξη εναντίον του λαού και οι πολίτες -με πρόσθετο επιχείρημα την ενδεχόμενη “αδυναμία” της δικαιοσύνης να αποδώσει δικαιοσύνη- έχουν (μία ακόμα) αφορμή για ανταπόδοση βίας, έτσι γενικώς και αδιακρίτως, με κάποιο στόχο αλλά συνήθως άστοχα και αστόχαστα και χωρίς καμία αποτελεσματικότητα. Αν, όμως, το θύμα είναι φορέας κρατικής εξουσίας, όσο αποτρόπαιο κι αν είναι το έγκλημα, όσο απρόκλητο και χωρίς ελαφρυντικά, ε, τι να κάνουμε συμβαίνουν κι αυτά, να μην γινόταν μπάτσος.

Κι αν ο φερόμενος βιαστής είναι πανίσχυρο πολιτικό πρόσωπο, δεν είναι εγκληματική πράξη τόσο, όσο ένα σουρεαλιστικό πανηγύρι, όπου ο θύτης παρουσιάζεται σαν τέρας και σαν θύμα μαζί, ανάμεσα σε θεωρίες συνωμοσίας, ροζ κουτσομπολιά που προσβάλλουν κατάφωρα την προσωπικότητα και του θύτη και του θύματος και εξυμνήσεις περί ισονομίας (αν καταδικαστεί) ή αφορισμούς για την δικαιοσύνη (αν αθωωθεί).

Δεν διαφωνώ ότι η ιδιότητα του δράστη έχει σημασία για την αξιολόγηση της ίδιας πράξης, όσον αφορά στην επιβάρυνση ή την ελάφρυνση της ποινής που θα του αποδοθεί.

Όχι, όμως, για την αξιολόγηση της πράξης ως έγκλημα.

Κι όσο ανησυχώ για τα χέρια που απονέμουν δικαιοσύνη και επιβάλλουν το νόμο, άλλο τόσο τρέμω για το νόμο που νομίζουν ότι παίρνουν κάποιοι στα χέρια τους, εγκληματώντας στο όνομα της δικαιοσύνης. Πολύ βολικό.